Ik kon mezelf lang niet ‘definiëren’. Ik ondernam zelfs een reis naar Marokko om mezelf te vinden.

Reinout

Wist je dit?

Elke identiteit is uniek en continu in ontwikkeling. Tijdens de puberteit krijg je veel kansen om je waarden, doelen en interesses te ontdekken. Dat vraagt de nodige tijd en is een echte zoektocht. Een gezonde identiteitsontwikkeling mondt uit in een stevig intern kompas. Jongeren met identiteitsverwarring krijgen moeilijk zicht op welke richting ze uit willen in het leven. Dat kan leiden tot keuzestress.

Identiteit(en)

Vragen zoals "Wie ben ik?" en "Wat wil ik bereiken in het leven?" maken deel uit van een gezonde identiteitsontwikkeling. Niemand is te herleiden tot één kenmerk of rol. Je bent bijvoorbeeld tegelijk Belg, Vlaming, Bruggeling, zoon, broer, tekenaar, sportief, sociaal, gevoelig en aangetrokken tot mannen.

Je identiteit bestaat uit meerdere lagen die met elkaar verweven zijn. Je roots, je karakter, je seksuele oriëntatie en je persoonlijke waarden, doelen en interesses maken dus allemaal deel uit van jouw identiteit.

Een dynamisch proces

Identiteit is ook heel dynamisch. Je identiteit ontwikkelt zich een heel leven lang. Hoe belangrijk je iets vindt, kan bovendien verschuiven. Je identiteit krijgt vorm op sleutelmomenten in je leven.

De puberteit als boost

boost

In de puberteit ga je sterk op zoek naar je eigen waarden, interesses en doelen. Je hecht veel belang aan de mening van vrienden en gaat hier ook vaak rond experimenteren. Door verschillende kledingstijlen uit te proberen ontdek je bijvoorbeeld meer over jezelf. Of je probeert verschillende hobby’s uit om te weten te komen waar jouw interesses liggen en wat jou ontspant.

Ook in de overstap naar het hoger onderwijs krijg je heel wat kansen om je identiteit verder te ontplooien. Het maken van een studie-, beroeps-, partner- en woonkeuze zijn belangrijke sleutelmomenten die jouw identiteitsontwikkeling verder vorm geven.

Identiteit kent geen eindpunt

Ook volwassenen geven verder vorm aan hun identiteit. Bepaalde levensgebeurtenissen, zoals een scheiding of het verlies van een partner, kunnen leiden tot een (gedwongen) herschikking of een hernieuwde invulling van bestaande identiteiten.

En soms krijgen we ook een identiteit toebedeeld. Zo kiezen we er niet bewust voor om dochter van te zijn, slachtoffer te worden van … of een ziekte zoals kanker te krijgen. Ook die rollen en levensgebeurtenissen spelen een rol in hoe we onszelf ontwikkelen en hoe we naar onszelf kijken.

Identiteit is ook sociaal

Je vormt je identiteit door in relatie te gaan met anderen. Anderen vormen mee jouw identiteit door de manier waarop ze naar jou kijken en je behandelen. Niet enkel mensen die je leuk vindt, bepalen mee wie jij bent. Ook de mensen die je minder leuk vindt, hebben een invloed op je.

Tijdens je puberteit hecht je veel belang aan wat je vrienden denken en vinden. Zijn je vrienden positief over je keuzes? Dan is de kans groot dat die nieuwe keuzes deel worden van je identiteit.

Intern kompas

Je interne kompas bundelt jouw persoonlijke waarden, doelen en interesses en helpt je bij het maken van nieuwe (identiteits)keuzes. Het ondersteunt je ook om nieuwe uitdagingen op je pad af te toetsen, gemaakte keuzes waar nodig bij te stellen en veerkrachtig te reageren in moeilijke situaties.

Zoektocht naar jezelf

Kunnen zijn wie je bent, is belangrijk. Het is echter oké als je nog niet zo goed weet wie je bent of wilt zijn. Het is normaal dat je soms niet zo goed in je vel zit doordat je niet goed weet waaraan of waarop. Je eigen waarden, doelen en interesses leren kennen vraagt tijd.

Het is een zoektocht die voor iedereen anders verloopt:

Sommige jongeren gaan actief op zoek naar informatie over de verschillende opties en bespreken die met hun omgeving, wat de kans biedt om overtuigde keuzes te maken waar je zelf echt achter staat en je goed bij voelt.

Voor andere jongeren is de zoektocht verwarrend. Denk aan thema’s waar minder informatie rond beschikbaar is of waar mogelijk nog een taboe over leeft om erover te praten. Neem bijvoorbeeld de zoektocht naar je seksuele oriëntatie. Je piekert misschien over wat jouw omgeving hierover zal denken.

Soms oefent je omgeving ook druk op je uit, wat ertoe kan leiden dat je de keuze maakt die ouders, familie en/of vrienden van jou verlangen, of dat je net een soort tegendraadse reactie vertoont en je daarbij de omgekeerde identiteit aanmeet dan je ouders hopen of verwachten.

Soms weet je echt niet welke weg je uit wilt in het leven. Je ervaart keuzestress en gaat relevante keuzes uit de weg, wat kan leiden tot een innerlijke leegte.

Het loont de moeite om tijd te investeren in de zoektocht, want door stil te staan bij je eigen intern kompas, voed je jouw psychologische basisbehoefte aan autonomie én kan je makkelijker jouw koers bepalen, aanhouden en veerkrachtig reageren tijdens moeilijke periodes.

Video

'Zoek hulp, doe iets. Als je in het station blijft staan en geen trein neemt, ga je nergens naartoe.'

Reinout

Inspiratie voor jouw zoektocht

Neem je zoektocht in handen en verken de verschillende opties

  • Exploreren: Onderzoek de verschillende opties en weeg ze tegen elkaar af. Dat doe je door eerst in de breedte na te gaan welke opties allemaal mogelijk zijn. Vervolgens exploreer je in de diepte wat de keuzes precies inhouden.
  • Binding: Maak een keuze en ga daar een actieve binding mee aan. Dat wil zeggen dat je nieuwe uitdagingen op je pad hier telkens aan aftoetst.

Door eerst te exploreren vooraleer je je bindt aan een keuze, maak je keuzes met een duurzame positieve uitkomst. Wanneer je nog niet al je opties hebt onderzocht, maar wel al weet wat je wilt, sluit je het keuzeproces vroegtijdig af. Dat kan er op latere leeftijd voor zorgen dat je terugkomt op die keuze, omdat je pas later beseft dat je keuze niet per se in lijn lag met wat echt aansluit bij wie jij bent.

Maak bewuste keuzes

Kiezen is niet verliezen. Kiezen is rust inbouwen en jezelf van ankerpunten voorzien, waardoor het aftoetsen van keuzes op je pad eenvoudiger wordt.

Laat je omringen

Wanneer je identiteit of een deelidentiteit onder druk staat, bijvoorbeeld door een stereotype reactie uit je omgeving, kan een netwerk om je heen van groot belang zijn. In een community vind je gelijkgestemden, heb je vaker het gevoel dat je jezelf kunt zijn. En daardoor kun je een stuk positiever naar jezelf kijken.

Zet jezelf centraal en zet je ABC-bril op

Ontdek hoe je de behoefte aan autonomie (ik kan mezelf zijn), verbondenheid (ik hoor erbij) en competentie (ik kan mezelf ontplooien) kunt invullen. Die drie psychologische basisbehoeften zijn de motor voor je motivatie en ontwikkeling. Door meer aandacht te hebben voor hoe je de drie basisbehoeften kunt voeden, neem je het roer van je leven steviger in eigen handen

Je interne kompas versterken

Het loont de moeite om jouw waarden, doelen en interesses te ontdekken. Via deze oefeningen kun je gericht aan de slag. Elke oefening focust op een ander aspect van een intern kompas.

Praat erover

praten

Voel je je niet goed in vel? Blijf je worstelen met wie je bent of wat je wilt doen?

Praat dan met iemand bij wie je je goed voelt en die je vertrouwt. Liefst iemand die je kent, zoals een goede vriend of vriendin, je ouders, zus of broer.

Durf je het niet meteen kwijt aan iemand uit je omgeving? Praat er dan over met iemand die vertrouwd is met vergelijkbare verhalen, zoals je huisarts of iemand van je hogeschool of universiteit. Een gesprek met een studieadviseur en/of psycholoog kan nuttig zijn om je te ondersteunen bij het maken van belangrijke keuzes.

Deel je je verhaal liever anoniem? Dan kun je terecht bij Awel (102 of awel.be) of Tele-Onthaal (106 of teleonthaal.be). Bij vragen over zelfdoding of donkere gedachten kun je de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be) bellen. Je kunt ook met hen chatten.

 Bezorgd om een vriend(in)?

Merk je dat een vriend(in) op zoek is naar zichzelf of moeilijk zichzelf kan zijn? Dan weet je misschien niet goed wat te zeggen. Maak het probleem bespreekbaar, oordeel niet en praat vanuit je bezorgdheid. Een zin als “Ik merk dat je stiller bent dan ik van jou gewoon ben.” kan de deur al openen voor je vriend(in) om de situatie te (h)erkennen.

Sterker staan: studenten en expert delen ervaringen

Host Carola praat met student Mathias en met Maarten Vansteenkiste, professor in de ontwikkelingspsychologie (UGent). Thema is het ABC-fundament, de drie psychologische basisbehoeften voor mentaal welzijn.

Meer weten, lezen, horen?

Podcasts

Zelfhulp

TED Talks

Websites

  • Sidin.onderwijskiezer.be biedt onderwijsnet-overschrijdende en neutrale informatie over het ganse onderwijslandschap in Vlaanderen en Brussel.

  • Columbus is een online platform dat je helpt bij het kiezen en begeleiden van je studiekeuze in het secundair onderwijs.

Boeken en artikels

  • Samen met Impetus Academy ontwikkelden we het stappenplan voor groeigesprekken die het ABC van studenten kunnen voeden. Dit stappenplan kan zinvol zijn voor begeleidingsgesprekken, ook op stage.
  • Vansteenkiste, M. & Soenens, B. (2015). Vitamines voor groei. Ontwikkeling voeden vanuit de zelf-determinatie theorie. Acco.
  • Vandenkerckhove et al. (2016). Het noorden kwijt? Het intern kompas als houvast bij het studiekeuzeproces. Caleidoscoop, 28(4), 26-34.