Ik zag geen hoop en geen toekomst meer. Dat was natuurlijk niet zo, maar het leek zo.

Louis

Wist je dit?

Zelfdoding is - samen met verkeersongevallen - de meest voorkomende doodsoorzaak bij jongeren tussen 15 en 29 jaar. Een student op de tien heeft al eens aan zelfdoding gedacht. Een op de honderd ondernam al een poging. Hoewel zelfdoding meer voorkomt bij jongens, weegt de balans van zelfdodingspogingen en -gedachten zwaarder door bij meisjes. Vooral jonge meisjes zijn extra kwetsbaar.

Een proces met ups en downs

Denken aan zelfdoding of een suïcidepoging ondernemen, gebeurt zelden of nooit van de ene op de andere dag. Meestal gaat er een lang proces van maanden of jaren aan vooraf. Het proces start meestal met suïcidale gedachten of een wens om (tijdelijk) te kunnen ontsnappen aan een problematische situatie en kan evolueren naar meer concrete plannen en het uitvoeren van een suïcidepoging.

De intensiteit van de zelfmoordgedachten kan sterk fluctueren, met ups en downs. Ze gaan vaak van een meer passieve doodswens (bijv. 'het zou me niet kunnen schelen moest ik er niet meer zijn') tot concrete suïcideplannen. Een minderheid van de mensen met suïcidale gedachten ontwikkelt ook echt plannen, en van de planmakers probeert meer dan de helft ze uit te voeren. Maar ook zonder concreet plan onderneemt nog altijd 15% van de mensen met suïcidale gedachten een poging tot zelfdoding.

Zelfmoordgedachten kunnen erg beangstigend zijn, zeker als ze een oncontroleerbaar karakter kennen. Het voelt dan alsof je er continu mee bezig bent, alsof je er geen controle meer over hebt. Hierdoor kan je in een tunnelvisie terecht komen.

Waarom zetten mensen de stap naar zelfdoding?

Suïcidale personen hebben zelden een echt verlangen om te sterven. Eerder voelen ze zich zo wanhopig en slecht dat ze geen andere uitweg meer zien dan uit het leven te stappen. Het is dus eerder een middel om de situatie te veranderen en niet zozeer een doel op zich.

Aan de basis van zelfmoordgedachten en zelfdoding ligt nooit één oorzaak of factor. Het is een complexe wisselwerking van genetische, neurobiologische, psychologische en sociale factoren. Kwetsbaarheidsfactoren zoals een verminderde serotonerge werking, een hyperactief stresssysteem en een verminderd probleemoplossend gedrag of zwart-wit denken, verhogen het risico op zelfmoordgedachten en zelfdoding.

Net als bij andere leeftijdsgroepen is er ook bij jongeren een sterk verhoogd risico bij mensen met een psychische stoornis zoals depressie. Ook negatieve levensgebeurtenissen zoals geweld, pesten of een overlijden van een naaste verhoogt sterk het risico. Wanneer sociale steun ontbreekt ontstaat ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van zelfmoordgedachten. Een goede verbondenheid met vrienden werkt dan weer beschermend.

Signalen van suïcidaal gedrag

Meer dan de helft van de mensen die aan zelfmoord denken, bij jongeren is dit zelfs drie vierde, zendt bewust of onbewust signalen uit. Deze signalen kunnen heel verschillend zijn. De volgende vier signalen kunnen erop wijzen dat een student het moeilijk heeft:

  • Verandering in gedrag: zoals concentratieproblemen, eetproblemen, alcohol- of druggebruik, roekeloos gedrag, gejaagdheid, onrust, opvliegendheid, overmatige bezorgdheid.
  • Zich terugtrekken: zoals minder afspreken met vrienden en familie, stiller zijn, meer in zichzelf gekeerd en minder buiten komen.
  • Verandering in emoties: zoals vaker geïrriteerd of boos zijn, angstig, veel minder fut, sneller huilen ...
  • Zeggen dat het niet (goed) gaat: zoals 'Ik zie het niet meer zitten' of 'Ik ben op, ik kan niet meer'. Ook het ontwijken van vragen of antwoorden zoals 'Het gaat wel' of 'Ik wil je niet lastigvallen met mijn problemen' kunnen erop wijzen dat het niet goed gaat. Ook online, kunnen emojis 😟😕😢😖😧😩😫😭 en hashtags zoals #lonely, #lost, #ikgeefhetop, #heteinde, erop wijzen dat het niet goed gaat.

Er is altijd hoop, ook al zie je dat niet altijd.

Lore

Praat erover

Heb je zorgen en denk je weleens aan de dood? Ga dan in gesprek met iemand uit je naaste omgeving die je vertrouwt en bij wie je je goed voelt. Dat kan enorm opluchten en helpt je de dingen op een rijtje te zetten. Je kan ook samen de stap naar hulp zetten.

Durf je het niet meteen kwijt aan een naaste, probeer er dan over te praten met iemand die vertrouwd is met vergelijkbare verhalen. Dat kan je huisarts zijn of iemand van je hogeschool of universiteit.

Deel je je verhaal liever anoniem? Bel dan naar de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be).

praat

Think Life

Wil je zelf aan de slag om je zelfmoordgedachten onder controle te krijgen. Dan kan Think Life je helpen om er beter mee te leren omgaan. De cursus is opgebouwd uit zes modules die je zelfstandig en op eigen tempo doorloopt. Ook apps als backUp en On Track Again kunnen houvast bieden bij zelfmoordgedachten of na een suïcidepoging.

Naar Think Life

Vind hulp

Overheersen je gedachten aan zelfdoding, dan is het belangrijk dat je - naast eventuele zelfhulp - de stap zet naar diepgaande ondersteuning. Voor meer info en hulp kun je gratis en anoniem bellen naar de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be). Je kan ook terecht bij hulpverleners zoals je huisarts. Je kunt ook met hen chatten.

Hier kun je terecht

Het begin en niet het einde: studenten & expert aan het woord

Professor dr. Gwendolyn Portzky (UGent) is klinisch psycholoog, cognitief gedragstherapeut en specialist in burn-out- en suïcidepreventie. Host Carola praat met haar en met studente Barbora over suïcidale gedachten.

Bezorgd om een vriend(in)

Maak je je zorgen om een vriend(in)? Praat er dan over en deel je bezorgdheid. Bevraag gerust elke boodschap die je verontrust en wees niet bang dat je de ander daardoor op slechte gedachten brengt. Blijf rolvast: jij bent een vriend(in), geen professional. Verwijs door naar professionele hulp, ga eventueel mee of maak samen een afspraak als dat helpt om de drempel te verlagen.

Tips om in gesprek te gaan

Meer weten, lezen, horen?

Podcasts

Zelfhulp

TED Talks

Websites

  • De Zelfmoordlijn 1813 is een plek voor en door mensen die aan zelfmoord denken of aan zelfmoord gedacht hebben. Je kan er je verhaal en je ervaringen delen of anderen ondersteunen.