Hoe stress nuttig kan zijn

Iedereen is weleens gestresseerd en angstig. Zowel stress als angst zijn basisemoties die nuttig kunnen zijn om snel en efficiënt te reageren op moeilijke en bedreigende situaties. Ervaar je een dreiging, dan treedt je ingebouwde stress-responssysteem in werking en brengen verschillende hormonale reacties je in een verhoogde staat van paraatheid om gepast te reageren.

Ook bij het studeren kan dat handig zijn. Heb je bijvoorbeeld angst om te falen, dan kan die angst in je lichaam een stressreactie teweegbrengen die ervoor zorgt dat je extra je best doet en harder studeert. Het maakt je dus meer alert en vergroot tijdelijk je draagkracht.

Het stress-responssysteem en de grenzen van gezonde stress

Het stress-responssysteem regelt zichzelf. Bij dreiging, stress en angst veroorzaken hormonale reacties lichamelijke symptomen als rusteloosheid, trillen, zweten, duizeligheid, buik- of hoofdpijn, slapeloosheid, flauwvallen, misselijkheid of andere lichamelijke klachten. Na een tijdje dalen de hormoonspiegels weer en keert het lichaam terug naar een rusttoestand.

Gezonde stress en angst hebben een boven- en ondergrens. Zolang je binnen de optimale spanningszone (window of tolerance) blijft, functioneer je het best. Binnen die zone verdraag je stress goed en ben je in staat om te overleggen, je aandacht bij taken te houden en creatief te zijn.

Bereikt het spanningsniveau de bovengrens, dan word je overvallen door hevige reacties (vlucht, vecht of bevries). Je raakt overprikkeld en reageert automatisch. Dat kan zich bijvoorbeeld uiten in het nemen van impulsieve beslissingen of het geven van ongeremde kritiek. Vaak zijn het reacties waarover je nauwelijks controle hebt en dus niet iets waarvoor je kiest.

In uitdagende situaties kan je ook de ondergrens van je spanningsraam bereiken. Je bevriest dan als het ware, voelt je leeg. Je bent verlamd van angst, staat aan de grond genageld, klapt dicht of blokkeert. Bijvoorbeeld bij een presentatie of het studeren voor een zwaar examen.

Je streeft dus best naar een optimaal niveau van stress. Die zoektocht is een proces van vallen en opstaan.

Studenten die te weinig spanning ervaren, vervelen zich doorgaans en snakken naar uitdaging. Daartegenover staan studenten die geconfronteerd worden met te hoge stressniveaus. Zij kunnen gevoelens van angst en uitputting ervaren. Soms zoeken ze een oplossing in vermijdingsgedrag. Aanhoudende stress kan leiden tot faalangst.

Naar een gezonde balans

Er bestaan verschillende strategieën om stress aan te pakken. Enerzijds kan je de situatie die stress veroorzaakt veranderen, anderzijds kan je je reactie op de situatie aanpakken. Strategieën om stress te beheersen, hebben altijd te maken met het zoeken naar een gezond evenwicht tussen draaglast en draagkracht. Draaglast verwijst naar de druk die je ervaart. Draagkracht houdt in hoeveel je kan dragen en hoe je met stress omgaat.

Deze tips zijn misschien helpend in de zoektocht naar jouw evenwicht:

• Ga na wat stress veroorzaakt en of je iets aan de situatie kan veranderen, misschien zijn dat heel kleine dingen. Bepaal wat het probleem is, bekijk welke stappen je kan zetten en hoe je dat gaat doen.

• Is het niet mogelijk om de situatie te veranderen, dan is het belangrijk om je reactie erop aan te pakken. Accepteer dingen zoals ze zijn en probeer ze niet koste wat het kost naar je hand te zetten.

• Probeer te ontspannen. Misschien helpen mindfulness, yoga en ademhalingsoefeningen wel.

• Beweeg en sport voldoende. Beweging is een goede manier om stress te kanaliseren.

• Slaap genoeg. Zo geef je overspannen en uitgeputte systemen in je lichaam de kans zich te herstellen.

• Werk aan een gezond en evenwichtig eetpatroon, dat ondersteunt de veerkracht van je lichaam.

• Ontmoet vrienden en onderhoud sociale contacten.

• Breng afwisseling en rust in je dagen. Verzet je gedachten door minstens één activiteit in te bouwen die je leuk en ontspannend vindt.

• Doorloop het online programma Stress en Angst op MoodSpace.

Durf je niemand uit je naaste omgeving aan te spreken, probeer er dan over te praten met iemand die vertrouwd is met vergelijkbare ervaringen. Misschien een huisarts of iemand van de studentenvoorziening van je hogeschool of universiteit.

Wil je liever anoniem je verhaal kwijt? Dan kan je terecht bij Awel (102 of awel.be) of Tele-Onthaal (106 of tele-onthaal.be). Heb je vragen over zelfdoding, bel dan naar de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be). Je kunt ook met hen chatten.

Geschrokken en overkomen: studenten & expert aan het woord

Angst, stress en depressie. Veel studenten hebben ermee te maken. Host Carola praat erover met studente Birthe en met professor Patrick Luyten (KU Leuven en University College London), specialist in gemoedsstoornissen.

Meer weten, lezen, horen?

Podcasts

• Geschrokken en overkomen op MoodSpace

Zelfhulp

• Het e-health programma Stress en Angst op MoodSpace

TED Talks

• Hoe stress je vriend kan worden