Op een nacht werd ik wakker terwijl hij mij aan het penetreren was.

Anoniem 

Wist je dit?

Maar liefst 16,6% van de Vlaamse jongeren maakt seksueel grensoverschrijdend gedrag mee vóór de leeftijd van 18 jaar. Vrouwen worden vaker getroffen dan mannen. In 85,8% van de gevallen is de pleger van seksueel grensoverschrijdend gedrag een bekende zoals een partner, ex-partner, kennis, collega, medestudent, vriend(in), familielid, huisgenoot. Alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn strafbaar. Meer dan 90% van de slachtoffers van seksueel geweld doet geen aangifte.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Er is sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag wanneer één van de zes kenmerken van gezond seksueel gedrag geschonden wordt:

  • wederzijdse toestemming: Alle betrokkenen gaan akkoord en voelen zich er goed bij.

  • gelijkwaardigheid: De partners zijn gelijkwaardig op het vlak van leeftijd, intelligentie, macht, maturiteit.

  • vrijwilligheid: Je doet iets omdat je het zelf wil, niet (alleen) om de ander blij te maken of omdat je bang bent voor de gevolgen.

  • respect: Het gedrag veroorzaakt geen fysieke, emotionele of psychische schade bij de persoon zelf.

  • passend bij de context: Het gedrag houdt rekening met de omgeving en stoort of choqueert niemand.

  • passend bij het ontwikkelings- of functioneringsniveau van de betrokkenen: Het gedrag is typisch aanvaardbaar voor de ontwikkelingsfase. Dit criterium geldt alleen voor kinderen en jongeren.

Seksueel misbruik

Indien aan één van de eerste drie criteria van gezond seksueel gedrag - toestemming, gelijkwaardigheid, vrijwilligheid - wordt geraakt, spreken we van seksueel misbruik.

Iemand dwingt je met geweld, dreigementen, chantage of manipulatie tot seksueel (getint) contact. Afhankelijkheid en macht spelen hierin een grote rol.

Spiking of het stiekem toedienen van alcohol of drugs in een drankje, wordt steeds meer meer in verband gebracht met seksueel misbruik. Doordat je bijna geen remmingen meer hebt door de drugs - of soms je bewustzijn verliest –-maakt de spiker misbruik van je situatie.

Vormen van seksueel geweld

Er bestaan verschillende vormen van seksueel geweld:

  • seksuele intimidatie: Iemand benadert je op een seksuele manier die jij niet wil. Dit kan zijn door je aan te spreken, berichten of foto’s van intieme lichaamsdelen te sturen of jou te dwingen dit te doen.

  • seksuele aanranding: Iemand kust je tegen je zin, raakt intieme lichaamsdelen aan of dwingt jou dit te doen.

  • (poging tot) verkrachting: Iemand penetreert je tegen je zin of dwingt jou dit te doen. Het gaat daarbij om alle vormen van penetratie, bijvoorbeeld met de penis, de tong, de vingers of een voorwerp in verschillende lichaamsopeningen zoals mond, vagina of anus.

Ernstige gevolgen

De gevolgen van seksueel grensoverschrijdend gedrag en misbruik kunnen ernstig zijn. Ongeveer de helft van de volwassenen die ooit slachtoffer werden van seksueel grensoverschrijdend gedrag maakt melding van gevolgen. Het gaat dan om psychische klachten, seksuele problemen, relatie- of hechtingsproblemen en een verminderd zelfvertrouwen en zelfrespect.

Zo kan er sprake zijn van:

  • angstsignalen: schrikreacties bij aanraking, angst voor een bepaalde persoon, opnieuw bedplassen of duimzuigen bij kinderen 

  • algemene gedragssignalen: plotse verandering in gedrag zoals slaap- of eetproblemen, concentratiestoornissen, prikkelbaarheid

  • seksuele signalen: zich niet durven of willen uitkleden, afkeer van seks of juist een overmatige interesse in seks, relaties opzoeken waarin de vroegere misbruiksituaties zich herhalen

  • lichamelijke signalen: zwelling of verwondingen aan geslachtsdelen, soa's, ongeplande zwangerschap

Heel wat slachtoffers vertonen kenmerken van posttraumatische stress. Ze herbeleven het misbruik met alle gevoelens van angst en hulpeloosheid die ermee gepaard gaan. Bij posttraumatische stress blijft een slachtoffer vastzitten in de verwerking van wat er is gebeurd.

Waarom het stellen van grenzen belangrijk is

‘Nee zeggen’ is misschien moeilijk, maar het loont. Zo kan het deze voordelen hebben:

  • De ander leert je respecteren, ook als jouw mening afwijkt van de zijne of de hare. 
  • Je krijgt het beste resultaat: dat wat je zelf graag wil én waar je je goed bij voelt. 
  • De ander leert je beter kennen, het verbetert de kwaliteit van jullie interactie of relatie.
  • Je vermijdt om over je eigen grens te (laten) gaan en je hebt nadien geen spijt of slecht gevoel.

Hou er rekening mee dat ‘nee’ zeggen moeilijker wordt naarmate er meer tijd verstrijkt. Hoe langer je wacht, hoe lastiger het voor jezelf wordt om nog te weigeren. De ander heeft intussen misschien al andere verwachtingen waar jij dan weer tegenin moet durven gaan.

Erover praten was bijzonder moeilijk, net als het terug genieten van de kleine dingen.

Pauline

Het belang van steun en begrip

Veel slachtoffers proberen misbruik eerst op eigen kracht te boven te komen. Het duurt soms lang vooraleer ze de stap zetten naar gesprek en hulp. Steun, begrip en opvang zijn nochtans zo belangrijk bij het verwerken van misbruikervaringen.

Praat erover en vind hulp

Een eerste stap is zorgen dat je veilig bent en dat je er met iemand over kan praten. Dat kan een vriend(in) zijn, een familielid, een hulpverlener … Dit is niet makkelijk. Maar het is zo belangrijk om iemand in vertrouwen te nemen en er onmiddellijk over te praten.

Een tweede belangrijke stap is aangifte doen bij de politie (als je dat wenst). Ga zo snel mogelijk na de feiten naar de politie, het ziekenhuis of je huisarts.

Weinig slachtoffers zetten de stap naar hulp. Terwijl ze net dankzij steun van hun omgeving en professionele hulp opnieuw een positief zelfbeeld kunnen opbouwen en onveiligheidsgevoelens overwinnen. 

Als slachtoffer kan je terecht bij de volgende mensen en contactpunten:

  • vertrouwenspersoon: Dat is iemand in je omgeving die je goed kent en die je kan vertrouwen, bijvoorbeeld een vriend(in), een familielid, een buur of collega. Maar ook hogescholen en universiteiten hebben een vertrouwenspersoon of meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag.

  • hulplijn 1712: Hier kan je - anoniem als je wil - terecht voor een gesprek of een doorverwijzing naar verdere hulpverlening.

  • CAW of CGG: Bij het Centrum Algemeen Welzijnswerk en het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg kan je terecht bij de dienst voor slachtofferhulp.

  • zorgcentrum na seksueel geweld: Zowel voor acute hulp na aanranding of verkrachting als voor seksueel geweld in het verleden.

  • preventieadviseur: Bij grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer kan je terecht bij de vertrouwenspersoon of een preventieadviseur.  

  • lotgenoten: Kom in contact met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt en die hun gevoelens willen delen.  

Als je getuige bent van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Het kan voor de betrokken persoon een groot verschil maken als omstanders reageren.
Dit kan je doen:

  • Wees alert en spreek de betrokkenen aan. Vraag of alles oké is maar vermijd discussie.

  • Betrek andere omstanders of bel de hulpdiensten.

  • Zorg voor afleiding. Ga bijvoorbeeld in de buurt staan, vraag waar het toilet is, laat iets vallen …

  • Haal het slachtoffer indien mogelijk weg uit de situatie.

  • Breng jezelf niet in gevaar. Zijn bovenstaande tips niet mogelijk, blijf dan in de buurt zodat je nadien tot steun kan zijn.

Meer weten, lezen, horen?

Podcasts

Ted Talks

Zelfhulp

  • FlirterTwister - tot waar vind jij seksueel gedrag oké?

  • Twijfel je? Doe de check via deze test.

  • Hulplijn 1712 - bij vragen over elke vorm van geweld of misbruik

  • Nu praat ik erover - chatbox voor minder- en meerderjarigen die vragen hebben bij of slachtoffer zijn van mishandeling, verwaarlozing of seksueel geweld

Websites