Er zit zoveel verdriet, angst en boosheid vast in mij. Die herinneringen blijven spoken. Het overvalt me. Nooit ben ik nog op mijn gemak.

Sabrina

Wist je dit?

Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een psychische aandoening die optreedt na een traumatische gebeurtenis. Ook als je getuige bent van een ingrijpende gebeurtenis kun je PTSS ontwikkelen. Ongeveer 10% van de mensen die een trauma meemaken, ontwikkelt een PTSS. PTSS komt voor op alle leeftijden en bij vermoedelijk ongeveer 0,5 à 1% van de Europese volwassenen. Ze komt tweemaal vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Bij vrouwen houden de symptomen ook langer aan.

Een traumatische gebeurtenis

Heftige gebeurtenissen, zoals pesterijen, seksueel misbruik, oorlog, natuurgeweld of verkeersongevallen kunnen een diepe indruk of trauma achterlaten. Daarbij ontstaan vaak acute symptomen van angst, hulpeloosheid, afschuw en slapeloosheid.

Ook als je getuige bent van een ingrijpende gebeurtenis, of wordt blootgesteld aan de details van traumatische gebeurtenissen, kan dat aanleiding geven tot acute stressklachten. Die klachten zijn normaal en reactief. Met steun van de omgeving kunnen de meeste mensen de traumatische gebeurtenis goed verwerken en verminderen de klachten sterk binnen 1 tot 4 weken.

Bij ongeveer 10% van de mensen die een traumatische gebeurtenis meemaken, ontwikkelt zich een posttraumatische stressstoornis (PTSS) waarbij de stressymptomen hardnekkig en langdurig blijven aanhouden. De aard van de traumatische gebeurtenis, de blootstellingsduur eraan en de leeftijd waarop je zo’n gebeurtenis meemaakt, bepalen mee of je PTSS krijgt. Meestal beginnen de symptomen in de loop van de eerste drie maanden na het trauma. Al kunnen ze zich ook manifesteren met een vertraging van enkele maanden of zelfs jaren.

Een cluster van klachten

PTSS wordt gekenmerkt door een cluster van klachten:

  • Herbeleven van het trauma. Kenmerkend voor een PTSS is het ongewild herbeleven van pijnlijke herinneringen aan het trauma. Dat kan de vorm aannemen van beelden, gedachten of waarnemingen, zoals het horen van geluid of het waarnemen van geuren. Het kan optreden in wakende toestand maar komt vaker voor tijdens nachtmerries. De herbelevingen of flashbacks hebben een zeer realistisch karakter en kunnen daarom even bedreigend zijn als de oorspronkelijke traumatische situatie. Je kan dus gaan zweten, trillen en sneller ademen.

  • Vermijdingsgedrag. In een poging om het leven weer op te pakken en je te beschermen tegen heftige emoties, probeer je gedachten, gevoelens en situaties te vermijden die herinneringen aan de traumatische gebeurtenis kunnen oproepen.

  • Negatieve gevoelens en gedachten. Negatieve gevoelens en gedachten die met de traumatische gebeurtenis samenhangen, kunnen verschillende vormen aannemen. Zo is er bijvoorbeeld het onvermogen om je iets van de gebeurtenis te herinneren. Heel vaak ontstaan ook negatieve overtuigingen of verwachtingen over jezelf (‘ik ben slecht’), anderen of de wereld (’ik kan niemand vertrouwen’ of ‘de wereld is door en door gevaarlijk’). Of er ontwikkelen zich vertekende gedachten over de oorzaak of gevolgen van het trauma die ertoe leiden dat je jezelf of anderen er de schuld van geeft.

  • Prikkelbaarheid en opgejaagdheid. Het trauma kan er ook voor zorgen dat je hyperwaakzaam, lichtgeraakt en schrikachtig bent. Je schrikt vaker van onverwachte geluiden of bewegingen en kan scherp reageren op mensen uit de omgeving (bijvoorbeeld met woede-uitbarstingen). Je ervaart ook vaak concentratie- en slaapproblemen (zoals moeite met in- of doorslapen of onrustige slaap), dat dan weer kan leiden tot oververmoeidheid.

Impact op je leven

PTSS heeft een enorme impact op je sociale leven en je lichaam maar ook op je relaties en je schools functioneren. Je kan erg prikkelbaar of boos worden, wat moeilijk kan zijn voor jouw familie en vrienden. De aanhoudende negatieve gevoelens en de verminderde belangstelling voor of deelname aan eerder plezierige activiteiten, kunnen ervoor zorgen dat je je van anderen afsluit en dat je het moeilijk vindt om nog positieve emoties zoals geluk, voldoening of liefdevolle gevoelens te ervaren.

PTSS gaat vaak gepaard met andere psychische stoornissen zoals depressie, angststoornissen, impulsief gedrag, zelfverwondend gedrag, middelengebruik en soms zelfs met psychoses waarbij je het contact met de realiteit verliest.

Praat erover

Heb je een traumatische gebeurtenis meegemaakt en voel je je overprikkeld? Dan is het belangrijk dat je rust vindt en steun krijgt in je eigen omgeving. Erover praten kan helpen. Praat met iemand die je vertrouwt en bij wie je je gerust voelt. Een goede vriend(in) of familielid bijvoorbeeld.

Vind je dat moeilijk, probeer dan in gesprek te gaan met iemand die vertrouwd is met soortgelijke ervaringen. Dat kan je huisarts zijn of iemand van de studentenvoorziening van je hogeschool of universiteit.

Wil je liever anoniem je verhaal kwijt? Dan kun je terecht bij Awel (102 of awel.be) of Tele-Onthaal (106 of tele-onthaal.be). Denk je aan zelfdoding of heb je er vragen over, bel dan naar de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be). Je kunt ook met hen chatten.

Ik heb geluk dat ik zoveel plezier haal uit schoolwerk, mijn katten, wandelen. Simpele, kleine dingen waarvan je kan denken: oké, ik heb iets goed gedaan vandaag.

Pauline

Vind hulp

PTSS-symptomen kunnen goed behandeld worden. Het is dus belangrijk om professionele ondersteuning te zoeken. Er bestaan verschillende effectieve therapieën om de symptomen te stabiliseren en de traumatische gebeurtenis te verwerken. Tijdens de therapieën ga je de confrontatie met het trauma aan en worden de emoties die je erbij beleeft minder sterk. Zo kun je het trauma stap voor stap verwerken. Depressieve klachten of andere psychische stoornissen kunnen de verwerking van het psychotrauma bemoeilijken. Daarom kan in overleg met de huisarts soms ook medicatie worden opgestart.

Naast individuele therapie bestaan er ook verschillende vormen van groepstherapie. Herkenning en erkenning zijn daarbij een grote meerwaarde: groepsleden ondersteunen elkaar en versterken zo het besef er niet alleen voor te staan.

Bezorgd om een vriend(in)?

Merk je dat een vriend(in) met stressklachten kampt na een schokkende gebeurtenis of zich anders gedraagt? Praat er dan over en deel je bezorgdheid. Probeer begripvol te zijn en zonder oordeel te luisteren.

Tips om in gesprek te gaan

Meer weten, lezen, horen?

Podcasts

Zelfhulp

  • Hulplijn 1712 - bij vragen over elke vorm van geweld of misbruik.
  • Nu praat ik erover - chatbox voor minder- en meerderjarigen die vragen hebben bij of slachtoffer zijn van mishandeling, verwaarlozing of seksueel geweld.

TED Talks en video’s

Websites