Bij het schrijven van mijn paper blijf ik maar herlezen en opzoeken, waardoor ik met andere opdrachten in de problemen kom.

Sarah

Wist je dit?

Een centraal element van perfectionisme is de neiging om jezelf ambitieuze doelstellingen op te leggen. Vier op de tien Vlaamse studenten scoren hoog op prestatiegericht perfectionisme. Een op de vijf scoort hoog op zelfkritisch perfectionisme. Vrouwelijke studenten zijn perfectionistischer dan mannelijke studenten en jongere studenten scoren hoger op zelfkritisch perfectionisme. Pefectionisme is niet altijd ongezond.

Verschillende vormen

Jongeren zijn voornamelijk perfectionistisch in domeinen waaraan ze belang hechten, zoals hun studies, hobby’s, sociale relaties of uiterlijk. Zo is het mogelijk om perfectionistisch te zijn op studievlak, maar tegelijk ook een enorme sloddervos te zijn met een rommelige studentenkamer.

Prestatiegericht perfectionisme

Je hanteert strikte persoonlijke normen voor jezelf en haalt hieruit de kracht om prestaties te leveren die aan die normen beantwoorden. Zolang je hier zelf voor kiest en geen druk ervaart, hoeft dat niet ongezond zijn.

Zelfkritisch perfectionisme

Je streeft extreem ambitieuze doelen na, maar bent tegelijk ook erg bezorgd en angstig om fouten te maken. Je prestaties vormen de graadmeter om al dan niet tevreden te mogen zijn over jezelf. Bij goede prestaties voel je je waardevol en tevreden. Mindere prestaties beschouw je echter als grote faalervaringen. Falen voelt dan – op basis van grote zelfkritiek – ook aan als een persoonlijk falen.

Continuüm

De twee vormen van perfectionisme staan niet los van elkaar. Prestatiegericht perfectionisme kan op een bepaald moment omslaan in zelfkritisch perfectionisme wanneer je je zelfwaarde voorwaardelijk koppelt aan het behalen van ambitieuze doelstellingen. Je ervaart angst en druk, twijfelt over je eigen kunnen of hebt de indruk dat anderen van jou perfectie verwachten.

Angst als drijfveer

Perfectionisme wordt vaak door angst gedreven. Angst om fouten te maken, angst om te falen, angst om de controle te verliezen, angst voor een negatief oordeel van anderen of angst om niet de waardering te krijgen die je wil. Perfectionisme is eigenlijk een soort zelfbescherming: wanneer je alles perfect doet, is de kans kleiner dat mensen kritiek hebben.

Ook de omgeving speelt een belangrijke rol. Hoge verwachtingen en kritiek van ouders gaan vaak gepaard met een grotere mate van perfectionisme bij jongeren.

Perfectionisme herkennen

Perfectionisme uit zich in denken, voelen en gedrag. Enkele voorbeelden waaraan je perfectionisme kan herkennen:

  • Je wilt pas iets delen met anderen als het ‘perfect af’ is.
  • Je bent heel veel bezig met plannen & lijstjes.
  • Je hebt last van uitstelgedrag, want het moet perfect zijn.
  • Je hebt moeite met ontspannen, je wil altijd productief zijn.
  • Er is altijd wel iets wat beter kan in jouw ogen, je werk is nooit af.
  • Je bent kritisch voor jezelf en voor anderen.
  • Je bent bang om het fout te doen.
  • Je hebt veel last van piekeren en negatieve gedachten.
  • Je hebt een laag zelfbeeld, waardoor je bevestiging zoekt bij anderen.
  • Je kunt er niet tegen als anderen geen ‘perfect’ werk leveren.
  • Je kunt moeilijk delegeren, want wat als een ander het niet goed doet?
  • Je denkt veel aan wat anderen van je vinden en ervaart angst voor afwijzing.

Is perfectionisme ongezond?

Prestatiegericht zijn heeft voordelen. Je gaat voluit voor iets, levert mooie prestaties en dat geeft je ook plezier en maakt je trots.

Zolang je er zelf voor kiest en geen druk ervaart, kan het hand in hand gaan met meer betrokkenheid, sterke schoolprestaties en een algemeen welbevinden.

Het wordt pas een probleem als falen en fouten in jouw ogen doodzonden zijn en je hierdoor eigenlijk nooit tevreden bent over jezelf.

Dat kan leiden tot negatieve gevoelens (zoals schuldgevoelens, ontevredenheid, spanning, boosheid of angst), gezondheidsproblemen (zoals een burn-out of migraine), problemen op sociaal vlak (zoals je afzonderen of net aanklampen) en problemen op gedragsmatig vlak (zoals proportioneel te veel tijd steken in zaken, uitstelgedrag of vermijdingsgedrag).

Perfectionisme ombuigen

Door je gedachten te leren sturen, krijg je meer controle over jouw perfectionisme. Hieronder vind je een aantal tips die je kunnen helpen om je perfectionisme om te buigen naar iets positief:

  • Erkennen dat je je perfectionistisch gedraagt, is de eerste stap. Het is belangrijk dat je beseft dat perfectionistisch gedrag ongezond kan zijn, en dat perfectie een illusie is. Het leven zit vol fouten en onvolmaaktheden. En dat is normaal.
  • Sta stil bij het gedrag en de gedachten die je perfectionisme voeden. Als perfectionist zie je de dingen vaak zwart-wit. Analyseer situaties die druk geven. Zo wordt je je bewust van je zelfkritiek en ‘alles-of-nietshouding’ en leer je op realistische manier naar situaties kijken.
  • Formuleer kleine, haalbare doelstellingen om de lat af en toe wat lager te leggen. Kleine stappen zijn het meest succesvol. De nadruk ligt op actie ondernemen, zoals een uurtje minder studeren. Leer ook omgaan met de bijbehorende schuldgevoelens. Besef dat sommige dingen fout zullen gaan en vraag hulp wanneer je die nodig hebt.
  • Focus op wat jij belangrijk vindt. Vanuit een perfectionistische houding focus je vaak op wat anderen belangrijk vinden. Je eigen waarden, doelen en interesses leren kennen vraagt tijd. Het loont de moeite om tijd te besteden aan die zoektocht, want door stil te staan bij je interne kompas kan je makkelijker je koers bepalen, die aanhouden en veerkrachtig reageren tijdens moeilijke periodes.
  • Wees mild voor jezelf wanneer je je ambitieuze doelstelling niet behaalt of wanneer je een gevoel van falen ervaart. Laat dat gevoel even bezinken. Weet dat het menselijk is om niet alles perfect te doen en dat je hier niet alleen in bent. Praat tegen jezelf zoals je tegen een vriend(in) zou praten wanneer die in dezelfde situatie naar jou komt voor troost of hulp.
  • Focus je op dingen die wél goed gaan, op successen en kleine geluksmomentjes. Een handige manier is om elke avond drie dingen op te schrijven waar je die dag gelukkig van werd. Je zal snel merken dat de positieve gedachten die je voedt, vaker naar boven zullen komen tijdens de dag.

Ik ben iemand die de lat hoog legt en perfectie nastreeft. Ik doe dit omdat ik mezelf moet bewijzen.

Brecht

Praat erover

Kan je je perfectionisme niet ombuigen? Blijf er dan niet mee zitten. Praat met iemand die je vertrouwt en bij wie je je gerust voelt. Liefst iemand uit je naaste omgeving, zoals een goede vriend of vriendin, je ouders, zus of broer.

Durf je het niet meteen kwijt aan iemand uit je omgeving? Praat er dan over met iemand die vertrouwd is met vergelijkbare verhalen, zoals je huisarts of iemand van je hogeschool of universiteit.

Deel je je verhaal liever anoniem? Dan kan je terecht bij Awel (102 of awel.be) of Tele-Onthaal (106 of teleonthaal.be). Bij vragen over zelfdoding of donkere gedachten, kan je de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be) bellen.

Vind hulp

Voel je dat het je niet lukt met de tips? Wil je graag een individueel gesprek en coaching om jouw valkuilen vinden en te ontdekken wat je kan doen om je perfectionisme onder controle te krijgen?

Maak dan een afspraak met de begeleidingsdiensten van je hogeschool of universiteit. Er bestaan verschillende trainingen waarin je anders leert om te gaan met perfectionisme. Je kan er vaak ook terecht voor individuele begeleiding.

Hier kun je terecht

Bezorgd om iemand?

Gaat een vriend(in) gebukt onder perfectionisme? Praat er dan over en deel je bezorgdheid. Probeer begripvol en zonder oordeel te luisteren.

Tips om in gesprek te gaan

Meer weten, lezen, horen?

Ted Talks

Boeken

  • Niet perfect, toch tevreden. Hoe je perfectionisme kan ombuigen, Liesbet Boone.
  • De optimalist, leer perfectionisme loslaten, Tal Ben-Sahar
  • Zeg me dat ik oké ben, Marcel Hendrickx
  • Prettig perfect, Sara Backx, Isabelle Vloeberghs