Wanneer ik mijn mond moet opendoen in de les, gaat mijn hart tekeer en hoor ik mezelf amper praten.

Lara

Wist je dit?

Tijdens een paniekaanval verlies je de controle over je angst. Een paniekaanval piekt enkele minuten en dooft na een een uur meestal vanzelf uit. Als de aanvallen regelmatig terugkeren en de angst voor een paniekaanval je leven gaat bepalen, kan er sprake zijn van een paniekstoornis. Zo’n 2% van de studenten heeft een paniekstoornis. Meestal ontstaat ze tussen 15 en 30 jaar, en vaker bij meisjes dan bij jongens. Een behandeling kan heel doeltreffend zijn.

Overweldigende angst

Iedereen is weleens gestresseerd en angstig. Zowel stress als angst zijn nuttige basisemoties om snel en efficiënt te kunnen reageren op moeilijke en bedreigende situaties. Bij een dreiging treedt je ingebouwde stress-responssysteem in werking en zorgen hormonale reacties ervoor dat je lichaam in een verhoogde staat van paraatheid komt om gepast te reageren.

Bij een paniekaanval treedt je ingebouwde stress-responssysteem in werking en ervaar je naast extreem angstige gevoelens ook lichamelijke symptomen.

Vaak voorkomende symptomen bij een paniekaanval zijn:

  • zweten, beven of trillen
  • kortademigheid of benauwdheid
  • een snelle, bonzende hartslag
  • pijn in de borst of hoofdpijn
  • gevoelloosheid of tintelingen
  • duizeligheid, een licht gevoel in het hoofd of flauwvallen
  • angst voor controleverlies of de dood
  • angst om gek te worden of je zelfbeheersing te verliezen
  • angst om dood te gaan of flauw te vallen
  • een gevoel van onwerkelijkheid of onthechting van de realiteit

Paniekaanvallen zijn overweldigend. Symptomen zoals hartkloppingen of ademhalingsproblemen kunnen je de indruk geven dat je de controle verliest, een hartaanval krijgt of zelfs doodgaat. Het is goed om te weten dat een paniekaanval niet gevaarlijk is en de aanval na een uur vanzelf uitdooft. Vaak zindert een aanval wel nog even na. Achteraf kun je je nog trillerig en vermoeid voelen.

Een paniekaanval kan het gevolg zijn van een gevaarlijke situatie zoals een ongeval of een brand. Soms is er echter geen duidelijke oorzaak: je denkt dat er iets gevaarlijk is, terwijl dat eigenlijk niet zo is. De kans op een paniekaanval is groter als je veel stress hebt en moe bent, als andere mensen in je familie paniekaanvallen hebben en als je eerder al een paniekaanval hebt gehad.

Als de angst voor paniekaanvallen de overhand neemt

Als er vaak paniekaanvallen optreden, kan er sprake zijn van een paniekstoornis. De angst om een paniekaanval te krijgen, neemt je dagelijkse leven dan volledig over.

De angst voor paniekaanvallen kan dan verlammend werken, waardoor je bepaalde plaatsen, situaties of activiteiten vermijdt, zoals de plek waar je een aanval hebt gehad. Een paniekstoornis komt daarom vaak voor in combinatie met agorafobie, ook wel pleinvrees of straatvrees genoemd.

Een paniekstoornis heeft een ernstige impact op je leven en kan leiden tot een vicieuze cirkel: je gaat alsmaar meer vermijden en wordt steeds angstiger. Angst en depressie komen vaak samen voor.

Tips tijdens een paniekaanval

Je kunt een paniekaanval misschien niet stoppen, maar wel strategieën gebruiken om de aanval korter en minder overweldigend te maken. De beste manier is om je gedachten af te leiden van wat je voelt en denkt, en je te richten op iets wat je afleidt en je in het huidige moment brengt.

Deze tips kunnen je helpen als je een paniekaanval hebt:

  • Probeer je ademhaling te controleren. Adem rustig in 3 tellen in en langzaam in 6 tellen uit.
  • Praat tegen jezelf. Bedenk je dat een paniekaanval op zichzelf niet gevaarlijk is en overgaat. Tegen jezelf zeggen: "Ik heb een paniekaanval. Dit gaat weer over. Ik ga niet dood. Ik krijg geen hartaanval," kan helpen om te kalmeren.
  • Benoem voorwerpen of tel in reeksen. Het benoemen of tellen van voorwerpen in je omgeving kan helpen om je aandacht te verleggen van de panieksymptomen naar je fysieke omgeving.
  • Neem iets kouds vast of ruik aan en proef van iets sterks. Door een glas ijskoud water te drinken, je gezicht te besprenkelen met koud water of op een zuur snoepje of sterke munt te zuigen kan je je reuk- of smaakzin stimuleren, zodat het deel van je hersenen dat in paniek raakt, overstemd wordt.

Paniekaanvallen voorkomen

Ook al zijn paniekaanvallen onvoorspelbaar, de volgende stappen kunnen helpen om ze te voorkomen:

  • Zorg voor structuur in je dag.
  • Vermijd triggers zoals cafeïne, alcohol en roken.
  • Slaap voldoende en eet evenwichtig en gezond.
  • Beweeg en sport regelmatig.
  • Investeer in ontspanning en verdiep je in mindfulness, yoga of ademhalingsoefeningen.
  • Schrijf je angsten op. Zo kun je ze in de toekomst sneller herkennen en vervangen door meer positieve en geruststellende gedachten.

Angst onder controle

Het online zelfhulpprogramma 'Angst en Stress' helpt je in 6 sessies om grip te krijgen op jouw stress en angst. Je leert ook hoe je negatieve gedachten kunt ombuigen naar helpende gedachten.

Ontdek het programma

Over je angsten praten kan zorgen voor opluchting en steun.

Myrthe

Praat erover

Paniekaanvallen kunnen heel stresserend zijn. Heb je paniekaanvallen en maak je je er zorgen over? Erover praten is een belangrijke eerste stap. Dat kan opluchten en helpt je om ook zelf de dingen op een rijtje te zetten.

Praat met iemand bij wie je je goed voelt en die je vertrouwt. Liefst iemand die je kent, zoals een goede vriend of vriendin, je ouders, zus of broer.

Durf je niemand uit je naaste omgeving aan te spreken? Probeer er dan over te praten met iemand die vertrouwd is met vergelijkbare ervaringen. Dat kan een huisarts zijn of iemand van je hogeschool of universiteit.

Wil je liever anoniem je verhaal kwijt? Dan kun je terecht bij Awel (102 of awel.be) of Tele-Onthaal (106 of teleonthaal.be). Heb je vragen over zelfdoding? Dan kun je bellen naar de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be).

Vind hulp

Raak je er zelf niet meer uit? Paniekaanvallen kunnen goed behandeld worden.

Psychotherapie kan helpen om de oorzaken van je angst te begrijpen en copingstrategieën aan te leren om te werken aan je paniekaanvallen en vermijdingsgedrag. Zo kun je die vicieuze cirkel van angst doorbreken. Ook mindfulness, piekertrainingen en relaxatietherapie kunnen helpen om het angstpatroon te doorbreken.

Medicatie kan helpen om paniekaanvallen te voorkomen en de intensiteit ervan te beperken. Een behandelaar bespreekt met je wat in jouw situatie de mogelijkheden zijn.

Hier kun je terecht

Geschrokken en overkomen: studenten en experten aan het woord

Angst, stress en depressie. Veel studenten hebben ermee te maken. Host Carola praat erover met studente Birthe en met professor Patrick Luyten (KU Leuven en University College London), specialist in gemoedsstoornissen.

Berzorgd om een vriend(in)?

Merk je dat een vriend(in) kampt met angst en stress en maak je je zorgen? Praat erover en deel je bezorgdheid. Probeer begripvol te zijn en zonder oordeel te luisteren.

Tips om in gesprek te gaan

Meer weten, lezen, horen?

Podcasts

Zelfhulp

TED Talks