Hoe stress en angst nuttig kunnen zijn

Iedereen heeft weleens faalangst. Stress en angst zijn beide basisemoties die nuttig kunnen zijn om snel en efficiënt te reageren op moeilijke en bedreigende situaties.

Ervaar je een dreiging, dan treedt je ingebouwde stress-responssysteem in werking en zorgen verschillende lichamelijke reacties ervoor dat je in een verhoogde staat van paraatheid komt om gepast te reageren.

Ook bij het studeren kan dat handig zijn. Heb je bijvoorbeeld angst voor een examen of een presentatie, dan kan die angst in je lichaam een stressreactie teweegbrengen die ervoor zorgt dat je extra je best doet en beter presteert. Het maakt je dus meer alert en vergroot tijdelijk je draagkracht.

Als faalangst de overhand krijgt

Soms schieten stress en angst hun doel echter voorbij. Als de angst niet meer in verhouding staat tot dat waarvoor je bang bent en als die toestand langere tijd (enkele maanden) aanhoudt, dan wordt het problematisch.

Als faalangst te veel de overhand krijgt, veroorzaakt de prestatie die je moet leveren, een irreële angst. Naast lichamelijke reacties, zoals klamme handen, hartkloppingen en hoofdpijn, ontstaan ook negatieve gedachten zoals ‘ik kan het toch niet’, ‘ik verpest het toch weer’ of ‘ik ben niet goed genoeg’.

Die gedachten hebben vaak ook een invloed op je zelfbeeld. Je laat je bijna altijd negatief uit over jezelf en gelooft dat als je iets goed doet, het te danken is aan puur toeval en niet aan je eigen kunnen. De realistische kijk op je eigen kunnen en sterktes valt weg.

Faalangst beïnvloedt ook je gedrag. Niet iedereen reageert op dezelfde manier.

• Actieve faalangst: Je probeert je mislukkingen en angst te vermijden door extreem je best te doen. Je spendeert al je tijd aan een perfecte voorbereiding en gunt jezelf geen ontspanning. Dat gaat ten koste van andere belangrijke activiteiten en een goede zelfzorg. Na verloop van tijd vermindert je draagkracht en raak je uitgeput.
• Passieve faalangst: Hier geldt het omgekeerde. Uit angst voor een confrontatie met een faalervaring ga je de prestatie net uit de weg. Je stelt dingen uit en spendeert veel tijd aan nevenactiviteiten, zoals je bureau opruimen. Op die manier voel je je minder angstig op korte termijn, maar vergroot je wel de kans op faalervaringen in de toekomst.

Studenten met actieve faalangst presteren vaak beter dan studenten met passieve faalangst.

Praat erover

Blokkeer je vaak in de blok en stel je het steeds uit om te beginnen? Heb je veel angst en zelfs paniekmomenten? Weet dan dat je niet alleen bent. Praat met iemand die je vertrouwt en bij wie je je gerust voelt. Liefst iemand uit je naaste omgeving, zoals een goede vriend of vriendin, je ouders of je zus of broer.

Durf je het niet meteen kwijt aan iemand uit je omgeving? Praat er dan over met iemand die vertrouwd is met vergelijkbare verhalen, zoals je huisarts of iemand van je hogeschool of universiteit. Een gesprek met een studieadviseur en/of psycholoog kan nuttig zijn om je te ondersteunen bij het omgaan met je faalangst.

Deel je je verhaal liever anoniem? Dan kun je terecht bij Awel (102 of awel.be) of Tele-Onthaal (106 of teleonthaal.be). Bij vragen over zelfdoding of donkere gedachten kun je de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be) bellen. Je kunt ook met hen chatten.

Zoek en vind hulp

Voel je dat het je alleen niet lukt? Er bestaan verschillende begeleidingen om faalangst aan te pakken. Hogescholen en universiteiten hebben een rijk ondersteuningsaanbod rond dit thema. Naast een uitgebreid groepsaanbod kan een individueel gesprek met een studieadviseur en/of psycholoog je ook ondersteunen bij het omgaan met je faalangst.

Vaak bestaat begeleiding uit het verkrijgen van inzicht in je faalangst en het reguleren van emoties met behulp van relaxatietechnieken. Je staat ook stil bij het ombuigen van negatieve gedachten en werkt actief aan je zelfvertrouwen. Hoe meer inzicht je krijgt in de schakels van jouw angstpatroon, hoe beter je gericht de negatieve spiraal kunt ombuigen. Het is niet omdat het deze keer niet lukt, dat het altijd verkeerd zal lopen.

Geschrokken en overkomen: studenten en expert aan het woord

Angst, stress en depressie. Veel studenten hebben ermee te maken. Host Carola praat erover met studente Birthe en met professor Patrick Luyten (KU Leuven en University College London), specialist in gemoedsstoornissen.

Meer weten, lezen, horen?

Podcasts

• Geschrokken en overkomen op MoodSpace
• Uitstelgedrag onder de loep

Ted Talks

• Zonder angst kun je niet leren

Zelfhulp

• Angst en stress op MoodSpace

Websites

• Overkop.be biedt een Toolkit Faalangst met meer informatie over oorzaken, aanpak en hoe je faalangst kunt voorkomen.